Vragen

De loodconcentratie bij een bepaald tappunt hangt af van de vraag waar de loden leidingen zich bevinden in het gebouw. Zit de leiding dichtbij het tappunt, dan zal lood direct in de eerste hoeveelheid water aanwezig zijn wanneer de kraan wordt gebruikt. Wanneer deze verder weg zit, komt de piekconcentratie mogelijk pas later. De concentratie lood neemt weer af op het moment dat het totale volume van de drinkwaterinstallatie is doorstroomd (maar neemt nog wel lood op uit loden leidingen). Al het stilstaande water is dan vervangen door water dat direct uit de drinkwaterleidingen van het waterbedrijf komt.

• Woningen

Drinkwaterinstallaties in woningen hebben een volume tussen de 1 en 4 liter (Brouwer et al, 2018). Uit het onderzoek van Brouwer in Den Haag bleek dat één watermonster van 1 liter in de meeste gevallen volstond om de aanwezigheid van loden leidingen aan te tonen. Een tweede monster leverde geen extra informatie op die tot een andere conclusie leidde met betrekking tot de aan- of afwezigheid van lood. Indien het eerste monster een lage concentratie lood bevatte, bevatte het tweede monster ook altijd een lage concentratie. Bij duidelijk verhoogde concentraties (> 10 µg/l) was het tweede monster ook altijd duidelijk verhoogd. We adviseren daarom om in woningen een monster van één liter te nemen. Kies daarvoor het tappunt dat het meest wordt gebruikt voor de consumptie van kraanwater (meestal de keukenkraan).

Afwijkende situatie; extra tappunten

Bemonster eventueel extra tappunten in geval van grote woningen (met een drinkwaterinstallatie met een volume van meer dan 4 liter) en met meerdere tappunten waar veel wordt geconsumeerd.

• Scholen, kinderdagverblijven en andere grote gebouwen met meerdere tappunten

Grote gebouwen hebben grote en vaak complexe drinkwaterinstallaties. Daarom is het noodzakelijk om monstername uit te voeren op alle tappunten waar het water gedronken wordt. Voorbeelden zijn: keukenkraan, drinkwaterfonteintje, tappunt in een klaslokaal. Per tappunt wordt 1 liter water getapt.

In bijzondere situaties zoals een aantal kraantjes op een rij, heeft het geen toegevoegde waarde om deze allemaal individueel te bemonsteren. Er kan dan volstaan worden met het eerste of laatste kraantje. Het is van belang om de afwegingen bij de monstername te bespreken met de gebouweigenaar en bij twijfel eventueel een installateur te raadplegen. Tevens is het aan te bevelen om een goede administratie van de monstername in een logboek bij te houden, met bijvoorbeeld een foto per tappunt en motivatie van de gemaakte keuzes.

Wij vergelijken de maximale loodafgifte in uw binnenhuisinstallatie met de wettelijke vastgestelde veiligheidswaarde voor lood van 5 µg/l uit het drinkwaterbesluit. Deze normwaarde is bedoeld om een veilig niveau voor een gemiddelde week vast te stellen waarin de leidingen door het dagelijkse gebruik regelmatig worden gespoeld. Bij de ‘lood-in-watertest’ willen we niet de weekgemiddelde blootstelling vaststellen maar willen we loden leidingen opsporen. Daarom bemonsteren we na 6-8 uur stilstand zodat de loodafgifte aan het water maximaal is. Het resultaat is dan ook de maximale concentratie of ‘hoogste-waarde’ die in uw installatie zal voorkomen. Voor deze test is de normwaarde dus een veel te strenge waarde om aan te toetsen; het is echter wel een goede ‘actiewaarde’ voor de aanwezigheid van loden leidingen. Hier dient u bij de interpretatie van de meetresultaten rekening mee te houden.

Het is mogelijk dat onze e-mail in de spam-box van je e-mail provider is terecht gekomen. Controleer daarom eerst of je daar de e-mail kunt vinden. Is dit niet het geval? Dan kun je altijd contact met ons opnemen door ons te mailen.

Nieuwe waterleidingen kunnen tijdelijk lood afgeven. Bij nieuwe waterleidingen is het advies het kraanwater eerst twee minuten door te spoelen als de leiding langere tijd (ongeveer acht uur) niet is gebruikt. Het doorspoelwater kan gebruikt worden voor bijvoorbeeld schoonmaken, WC doorspoelen of planten water geven. Na drie maanden is het lood nagenoeg verdwenen en kan de leiding zonder doorspoelen gebruikt worden. 

Nieuwe kranen kunnen tijdelijk lood afgeven. Bij nieuwe kranen is het advies de kraan eerst tien seconden open te zetten voordat het water gedronken wordt. Na drie maanden is het lood nagenoeg verdwenen en kan de kraan zonder doorspoelen gebruikt worden.

Uit onderzoek van het RIVM en de Gezondheidsraad blijkt dat een te hoge loodconcentratie schadelijk kan zijn voor kinderen tot en met zeven jaar, ongeboren kinderen en zuigelingen die flesvoeding krijgen. Een verhoogde loodinname kan onder andere leiden tot een afname van het IQ. 

Voor nadere informatie rondom gezondheidseffecten verwijzen we je door naar de GGD in je regio.

Het is belangrijk te melden dat er verschillende bemonsteringsmethoden mogelijk zijn. Grofweg zijn er drie typen te onderscheiden:

• Worst-case bemonstering. Bedoeld om de aanwezigheid van loden leidingen in de binnenhuisinstallatie aan te tonen. Het monster (1 liter) wordt genomen nadat het water ca. 6 uur heeft stil gestaan in de leiding.
   
• Wettelijke bemonstering. Bedoeld om te toetsen of wordt voldaan aan de norm voor de weekgemiddelde blootstelling aan lood van 5 µg/l (deze waarde is met ingang van december 2022 verlaagd van 10 µg/l naar 5 µg/l ). Het monster (1 liter) wordt op een willekeurig tijdstip op de dag genomen zonder dat de kraan is voorgespoeld.
• Bemonsteren na (lang) doorstromen. Bedoeld om het aangeleverde water te bemonsteren. De leiding wordt net zo lang doorgespoeld totdat er een constante temperatuur wordt waargenomen, op dat moment wordt het water zoals het door het drinkwaterbedrijf wordt aangeleverd bemonsterd en is de invloed van de binnenhuisinstallatie zo klein mogelijk.
   

In de "Hebiklood"-box zit een instructie voor de eerste methode, dus voor het aantonen of er loden leidingen aanwezig zijn.

Het grootste deel van de waterleidingen zit onder de vloer of in de muur. Controleer daarom als eerste bij de watermeter of er in of naar je huis nog loden leidingen zitten. Een loden leiding herken je aan de donkerblauw-grijze kleur van de leiding én aan het doffe geluid als je er met een lepel tegenaan tikt. Een koperen leiding is rood of groenachtig.     

Bekijk het filmpje van waterbedrijf Dunea om te controleren of jouw waterleiding van lood is.

Het RIVM gaat uit van een afgeronde gemiddelde loodconcentratie in kraanwater van 1 microgram per liter bij huizen zonder loden leidingen of nieuwe kranen/leidingen. Dit is ruim onder de nieuwe drinkwaternorm van 5 microgram per liter die vanaf december 2022 is gaan gelden. 

Het RIVM gaat uit van 35 microgram per liter in oude woningen met loden waterleidingen of de eerste drie maanden in woningen met nieuwe kranen en/of leidingen. Voor nadere vragen hierover verwijzen wij je door naar het RIVM.

Loodconcentraties in kraanwater hangen af van diverse factoren; het materiaal van de leiding, de mate waarin het water lood kan oplossen, de snelheid waarmee het water door de leidingen stroomt, hoe lang het water in de leidingen verblijft en de totale lengte van de leiding. De hoeveelheid lood kan dus per huis of gebouw of zelfs per tappunt binnenshuis verschillen.

Drinkwaterbedrijven hebben in de periode tot circa 2005 alle bekende loden leidingen verwijderd. In een zeer beperkt aantal gevallen bleek verwijdering niet mogelijk. Daar waar nog loden leidingen over zijn gebleven gaat het om situaties waarin verwijdering van de leidingen technisch niet haalbaar bleek zonder ernstige ingrepen in de bestaande situatie (vloeropbrekingen e.d.) en/of waarbij de bewoner of eigenaar geen medewerking wilde verlenen. Ook bestaan er nog situaties waarbij de materiaalsoort van een aansluitleiding (van de straat tot de watermeter) niet bekend zijn. Bij werkzaamheden aan de infrastructuur treffen drinkwaterbedrijven daarom af en toe nog lood aan. In die gevallen vervangen drinkwaterbedrijven de leiding.

In specifieke situaties wanneer mensen in een oud huis wonen met loden waterleidingen kan te veel lood in het kraanwater voorkomen. In dat geval is de beste oplossing de loden leidingen te vervangen. Is dit niet gedaan of niet mogelijk, dan wordt aan zwangere vrouwen, zuigelingen die flesvoeding drinken en kinderen tot en met zeven jaar aangeraden binnenshuis ander drinkwater of flessenwater te drinken. 

Kinderen vanaf acht jaar en volwassenen kunnen het kraanwater uit loden leidingen wel gebruiken, zolang het niet heel veel is (maximaal één liter voor kinderen tot drie liter voor volwassenen). Het is daarbij nodig de leidingen na lange stilstand (ongeveer acht uur) goed (ongeveer twee minuten) door te spoelen. Het doorspoelwater kan gebruikt worden voor bijvoorbeeld schoonmaken, WC doorspoelen of planten water geven.

Om de kans op afgifte van metalen aan water te beperken, mogen volgens het drinkwaterbesluit, een Nederlandse wet, alleen materialen gebruikt en verkocht worden die aan het KIWA Water Mark of KIWA-ATA-keurmerk voldoen. Dit is een garantie voor de kwaliteit en samenstelling van gebruikt materiaal. De kern van dit keurmerk is dat drinkwater, ook na langere stilstandtijd, nooit een slechte samenstelling kan krijgen (door uitwisseling) waardoor wettelijke normen overschreden zouden kunnen worden. Met andere woorden: het gebruik van materialen met dit keurmerk draagt bij aan het voorkómen van een normoverschrijding.

Alleen een geaccrediteerde instantie kan een geaccrediteerde, en daarmee onafhankelijke, bemonstering uitvoeren. Als je de instructie exact opvolgt, is de uitvoering in de praktijk gelijk aan hoe een geaccrediteerde instantie dit zou uitvoeren. Er zijn geen veiligheidsrisico’s aan verbonden omdat de monsterfles geen (conserverings)chemicaliën bevat. Dus formeel is de bemonstering niet geaccrediteerd maar als je in je eigen belang de bemonstering volgens de worst-case methode uitvoert, is er in de praktijk geen verschil.